Geneza i wzniesienie obelisku – Pomnika Pamięci Ofiar Zbrodni Katyńskiej 1940r. i Katastrofy Smoleńskiej 2010 r. – na dziedzińcu Muzeum Ziemi Leżajskiej.
Muzeum Ziemi Leżajskiej włączyło się w 2009 roku. w ogólnopolską akcję posadzenia okolicznościowych 21 473 na 70 – lecie Zbrodni Katyńskiej w ramach programu edukacyjnego „ KATYŃ… ocalić od zapomnienia” organizowanego przez Stowarzyszenie PARAFIADA im. św. Józefa Kalasancjusza w Warszawie pod honorowym patronatem Prezydenta RP Lecha Kaczyńskiego. Jednym z warunków uczestnictwa w akcji było poświęcenie drzewa ofierze tej zbrodni. 16 czerwca 2009 r. w Muzeum Ziemi Leżajskiej odbyła się uroczystość poświęcenia „Dębu Katyńskiego” wraz z tablicą ku czci zamordowanego w Katyniu w 1940 roku mieszkańca Leżajska, kapitana Korpusu Ochrony Pogranicza Jana Filipa. W pierwszej części uroczystości miała miejsce multimedialna prezentacja połączona z wykładem naukowym pracownika Instytutu Pamięci Narodowej w Rzeszowie mgr Katarzyny Kyc o zbrodni katyńskiej. W uroczystości uczestniczyli: przedstawiciel Posła na Sejm RP Zbigniewa Rynasiewicza, przedstawiciele władz samorządowych, Policji, Straży Pożarnej, duchowieństwa, stowarzyszeń, nauczyciele, młodzież z Zespołu Szkół Licealnych w Leżajsku, strzelcy leżajscy z Jednostki Strzeleckiej nr 2035
im. Tadeusza Wyrwy – Furgalskiego oraz mieszkańcy miasta.
W roku szkolnym 2009/2010 w Muzeum były prowadzone lekcje muzealne o zbrodni katyńskiej, których integralną częścią była prezentacja posadzonego dębu na dziedzińcu muzeum. W marcu 2010 r. była prezentowana wystawa poświęcona zbrodni katyńskiej „ Katyń – zbrodnia, która miała być zapomniana ” ze zbiorów Instytutu Pamięci Narodowej
w Rzeszowie, zaś 11 kwietnia miała mieć miejsce projekcja filmu o zbrodni katyńskiej „ Pielgrzym pojednania ” widzianej przez pryzmat życia kapelana Rodzin Katyńskich ks. Zdzisława Peszkowskiego dla mieszkańców Leżajska, która w obliczu żałoby narodowej po katastrofie smoleńskiej została odwołana.
Nie doszła również do skutku wizyta delegacji muzealnej 12 kwietnia na uroczystości sadzenia dębów katyńskich w ogrodach Pałacu Prezydenckiego, na którą nasze muzeum zostało zaproszone przez ś.p. Pana Prezydenta Lecha Kaczyńskiego. Wiosną 2011 roku zrodził się pomysł kontynuacji upamiętnienia wszystkich ofiar katyńskich z terenu Ziemi Leżajskiej z jednoczesnym uhonorowaniem członków delegacji najwyższych władz RP, którzy zginęli w katastrofie lotniczej pod Smoleńskiem 10 kwietnia 2010 r. zdążających na obchody 70 – tej rocznicy Zbrodni Katyńskiej. Projekt obelisku uzyskał pozytywną opinię Rady Ochrony Pamięci Walk i Męczeństwa. Lista ofiar leżajskich powstała na podstawie publikacji p. Stanisława Bartnika „ Leżajska lista katyńska „ ( Almanach Leżajski, 3/2009 ) , dyrektora Zespołu Szkół Licealnych w Leżajsku, konsultacji z płk Zdzisławem Sawickim, leżajszczaninem, pierwszym kustoszem Muzeum Katyńskiego, odzewu ze strony wnuczki mjra Macieja Rudnickiego – p. Anny Rudnickiej z Piskorowic k/Leżajska oraz kwerendy koordynatora działu historyczno – etnograficznego muzeum p. Romana Federkiewicza.
Głazy zakupiono dzięki szczodrej donacji Pani Krystyny Gardzińskiej – Fraś, leżajszczanki mieszkającej obecnie w Kanadzie, odwiedzającej w lecie rodzinne strony i rozpoczęto sprzedaż okolicznościowych „ cegiełek „.
Pomnik Pamięci w formie obelisku składał się będzie z dwóch granitowych tablic umocowanych na dwóch oddzielnych głazach.
Na głazie o wymiarach: wysokość 154 cm, szerokość: od góry 80 cm, 120 cm (w środku) i 100 cm na dole, znajdowała się będzie granitowa tablica
o wymiarach 60×80 cm, poświęcona znanym nam mieszkańcom obecnego Powiatu Leżajskiego zamordowanych wiosną 1940 r. na terenie Związku Sowieckiego.
Opis tablicy:
– daty : 1940 – 2012 – rozdzielone krzyżem
– pamiątkowe epitafium oraz alfabetycznie ułożona lista ofiar
– opis szczegółowy każdej z ofiar przedstawia się następująco: oznaczony krzyżem stopień awansu pośmiertnego, imię (imiona) i nazwisko (pogrubionymi literami), data i miejsce urodzenia oraz oznaczone krzyżem miejsce śmierci. Trzech oficerów – odznaczonych Krzyżem Orderu Virtuti Militari – zostanie oznaczonych logotypem orderu.
1940 † 2012
W HOŁDZIE
SYNOM ZIEMI LEŻAJSKIEJ
I PAMIĘCI WSZYSTKICH OFIAR
SOWIECKICH ZBRODNI LUDOBÓJSTWA
NA NARODZIE POLSKIM
W KATYNIU, CHARKOWIE, MIEDNOJE
I INNYCH MIEJSCACH KAŹNI.
asp. PP Ferdynand Bielak, ur. 15 I 1909 r. w Kuryłówce † Miednoje
kpt. Stanisław Chłodnicki, ur. 16 IV 1890 r. w Leżajsku † Charków
ppłk Józef Czajka, ur. 11 III 1885 r. w Tarnawcu † Katyń
asp. PP Józef Czerwonka, ur. 23 XI 1904 r. w Brzyskiej Woli † Miednoje
mgr inż. Ignacy Dziwota, ur. 2 I 1899 r. w Leżajsku † Ukraińska Lista Katyńska
mjr Józef Ejczun, ur. 24 V 1894 r. w Januszewicach † Charków ( Virtuti Militari )
kpt. Jan Filip, ur. 26 XII 1912 r. w Leżajsku † Katyń
Tadeusz Marian Florczyk, ur. 20 VIII 1916 r. w Leżajsku † Ukraińska Lista Katyńska
kpt. Jan Gdański, ur. 8 I 1896 r. w Grodzisku Dolnym † Charków
Henryk Izrael, ur. 1914 r. † Irkucka Lista Katyńska
por. Jan Zdzisław Kamiński, ur. 4 X 1911 r. w Leżajsku † Katyń
ppłk Stanisław Kukla, ur. 9 XI 1892 r. w Sarzynie † Katyń ( Virtuti Militari )
por. Zygmunt Karol Kuźniar, ur. 14 VI 1909 r. w Leżajsku † Katyń
mjr Józef Moskal, ur. 13 VI 1895 r. w Grodzisku Dolnym † Katyń
mjr Jan Moszkowicz, ur. 12 I 1894 r. w Gwizdowie † Katyń
ppłk Franciszek Mrowiec, ur. 26 VII 1900 r. w Leżajsku † Charków ( Virtuti Militari )
por. Władysław Muskus, ur. 25 VI 1898 r. w Przychojcu † Ukraińska Lista Katyńska
mjr Michał Pękala, ur. 15 VIII 1893 r. w Wierzawicach † Charków
mjr Józef Powroźnik, ur. 4 VII 1906 r. w Grodzisku Dolnym † Katyń
mjr Jan Pysz, ur. 26 X 1894 r. w Grodzisku Górnym † Katyń
mjr Maciej Rudnicki, ur. 7 X 1900 r. w Olchowcu † Charków
asp. PP Wincenty Rydzik, ur. 21 I 1907 r. w Grodzisku Dolnym † Miednoje
asp. PP Kazimierz Safianowski, ur. 2 VII 1901 r. w Leżajsku † Ukraińska Lista Katyńska
asp. PP Józef Stochmal, ur.13 IX 1894 r. w Brzózie Królewskiej † Miednoje
asp. PP Stanisław Szklanny, ur. w 1891 r. w Grodzisku † Miednoje
mjr obs. Edward Walania, ur. 11 X 1899 r. w Leżajsku † Charków
funkcj. PP Michał Wańczyk, ur. w 1903 r. w Leżajsku † Charków
NN… †
Lista ofiar na tablicy zakończona zostanie inskrypcją:
NN – nieznany z nazwiska – jako wyraz pamięci i świadomości, że nigdy do końca możemy nie poznać nazwisk wszystkich mieszkańców naszego powiatu, jak również i wszystkich naszych rodaków zamordowanych wiosną 1940 r. na terenie Związku Sowieckiego.
Na dole tablicy widniała będzie:
– data dzienna odsłonięcia : Leżajsk 22 kwietnia 2012 roku
– oraz fundatorzy: Społeczeństwo Ziemi Leżajskiej.
Tekst na tablicy zamknięty będzie ramką , wygrawerowane litery będą pozłocone.
Na drugim głazie o wymiarach: wysokość 93 cm, szerokość od góry:
120 cm, 86 cm, 56 cm, znajdowała się będzie granitowa tablica o wymiarach
40 x 50 cm z epitafium poświęconym pamięci Ofiar Katastrofy Smoleńskiej 2010 r.
Opis tablicy:
PAMIĘCI
96 OFIAR KATASTROFY LOTNICZEJ
POD SMOLEŃSKIEM 10 KWIETNIA 2010 ROKU
NA CZELE Z PREZYDENTEM RP
LECHEM KACZYŃSKIM WRAZ Z MAŁŻONKĄ
ORAZ OSTATNIM PRZEZYDENTEM RP NA UCHODŹSTWIE
RYSZARDEM KACZOROWSKIM,
BĘDĄCYCH W DRODZE
NA UROCZYSTOŚCI UPAMIĘTNIENIA
70 ROCZNICY
ZBRODNI KATYŃSKIEJ.
LEŻAJSK, 12 KWIETNIA 2012 ROKU SPOŁECZEŃSTWO ZIEMI LEŻAJSKIEJ
U góry tablicy umieszczone zostaną:
– krzyż w środku
– z lewej strony godło państwowe
– z prawej strony szachownica lotnicza.
Na dole tablicy widniała będzie:
– data dzienna odsłonięcia: Leżajsk 15 kwietnia 2012 roku
– oraz fundatorzy: Społeczeństwo Ziemi Leżajskiej
– wygrawerowane litery będą pozłocone.
