Geneza wzniesienia i odsłonięcie obelisku – Pomnika Pamięci Ofiar Zbrodni Katyńskiej 1940 r. oraz Katastrofy Smoleńskiej 2010 r. – na dziedzińcu Muzeum Ziemi Leżajskiej.
Geneza wzniesienia obelisku – Pomnika Pamięci Ofiar Zbrodni Katyńskie i Katastrofy Smoleńskiej .- sięga 2009 roku, kiedy to Muzeum Ziemi Leżajskiej włączyło się. w ogólnopolską akcję posadzenia okolicznościowych 21 473 dębów na 70 – lecie Zbrodni Katyńskiej w ramach programu edukacyjnego „ KATYŃ… ocalić od zapomnienia”, organizowanego przez Stowarzyszenie PARAFIADA imienia . św. Józefa Kalasancjusza
w Warszawie, pod honorowym patronatem Prezydenta RP Lecha Kaczyńskiego. 16 czerwca 2009 r. w Muzeum Ziemi Leżajskiej odbyła się uroczystość posadzenia i poświęcenia „Dębu Katyńskiego” i umieszczenia tablicy ku czci zamordowanego w Katyniu w 1940 roku mieszkańca Leżajska, kapitana Korpusu Ochrony Pogranicza Jana Filipa. W pierwszej części uroczystości miała miejsce multimedialna prezentacja połączona z wykładem naukowym pracownika Instytutu Pamięci Narodowej w Rzeszowie mgr Katarzyny Kyc
na temat zbrodni katyńskiej. W roku szkolnym 2009/2010 w Muzeum były prowadzone lekcje muzealne o zbrodni katyńskiej, których integralną częścią była prezentacja posadzonego dębu na dziedzińcu muzeum. W marcu 2010 r. była prezentowana wystawa poświęcona zbrodni katyńskiej „ Katyń – zbrodnia, która miała być zapomniana ” ze zbiorów Instytutu Pamięci Narodowej w Rzeszowie, zaś 11 kwietnia dla mieszkańców Leżajska, miała mieć miejsce projekcja filmu o zbrodni katyńskiej „ Pielgrzym pojednania ” widzianej przez pryzmat życia kapelana Rodzin Katyńskich ks. Zdzisława Peszkowskiego, która w obliczu żałoby narodowej po katastrofie smoleńskiej została odwołana. Nie doszła również do skutku wizyta delegacji muzealnej
12 kwietnia na uroczystości sadzenia dębów katyńskich w ogrodach Pałacu Prezydenckiego, na którą nasze muzeum zostało zaproszone przez ś.p. Pana Prezydenta Lecha Kaczyńskiego.
Wiosną 2011 roku zrodził się pomysł kontynuacji upamiętnienia wszystkich ofiar katyńskich z terenu Ziemi Leżajskiej z jednoczesnym uhonorowaniem członków delegacji najwyższych władz Rzeczypospolitej Polskiej, którzy zginęli w katastrofie lotniczej pod Smoleńskiem 10 kwietnia 2010 r. zdążając na obchody 70 – tej rocznicy Zbrodni Katyńskiej. Projekt obelisku uzyskał pozytywną opinię Rady Ochrony Pamięci Walk i Męczeństwa. Lista ofiar leżajskich powstała na podstawie publikacji „ Leżajska lista katyńska” autorstwa dyrektora Zespołu Szkół Licealnych w Leżajsku
pana Stanisława Bartnika , zamieszczonej w Almanachu Leżajskim nr3/2009, konsultacji z pierwszym kustoszem Muzeum Katyńskiego, płk Zdzisławem Sawickim, odzewu ze strony wnuczki mjra Macieja Rudnickiego – p. Anny Rudnickiej z Piskorowic oraz kwerendy koordynatora działu historyczno – etnograficznego muzeum Romana Federkiewicza.
Głazy zakupiono dzięki szczodrej donacji p. Krystyny Gardzińskiej – Fraś, leżajszczanki mieszkającej obecnie w Kanadzie, odwiedzającej w lecie 2011 roku rodzinne strony i rozpoczęto sprzedaż okolicznościowych „ cegiełek „. o nominałach 20, 50, 100, 200 i 500 zł z przeznaczeniem na pokrycie dalszych kosztów przedsięwzięcia. W tym miejscu chciałbym złożyć serdeczne podziękowania wszystkim ofiarodawcom za wpłaty pieniężne, panu Andrzejowi Skowronkowi za wykonanie tablic i wszystkim moim współpracownikom muzealnym za pomoc w realizacji projektu.
W niedzielę 22 kwietnia o godz. 13.00 miała miejsce uroczystość odsłonięcia i poświęcenia obelisku. Uroczystość rozpoczęta została hymnem państwowym, po czym nastąpiło powitanie zaproszonych gości, przybyłych licznie mieszkańców Leżajska i Powiatu Leżajskiego i leżajskich strzelców
z jednostki nr 2035.
Dyrektor muzeum Andrzej Chmura w swoim słowie wstępnym powiedział:
„ Pomnik w formie dwóch kamiennych obelisków, z umieszczonymi na nich tablicami, stanął na dziedzińcu muzeum, ufundowany z dobrowolnych wpłat przez społeczeństwo ziemi leżajskiej. Muzeum jest instytucją powołaną
do sprawowanie nie tylko opieki nad zabytkami, ale przede wszystkim
do upowszechniania wartości historii, nauki i kultury polskiej. Pomnik ten jest szczególnym „eksponatem” – dającym świadectwo czci i pamięci, współczesnym i przyszłym pokoleniom o dwóch wielkich tragediach naszego narodu i państwa „.
Genezę wzniesienia obelisków przedstawił koordynator działu historyczno – etnograficznego MZL Roman Federkiewicz.. Następnie nastąpiła ceremonia odsłonięcia tablic : tablicę katyńską odsłonili p. Anna Rudnicka – wnuczka mjra Macieja Rudnickiego , zamordowanego w Charkowie i starosta leżajski
Jan Kida. Tablicę smoleńską odsłoniła senator RP Janina Sagatowska.
Po odsłonięciu tablic nastąpiło poświęcenie, którego dokonał proboszcz Parafii Farnej w Leżajsku, ks. dziekan Marek Cisek. Następnie uczczono minutą ciszy pamięć ofiar i złożono wieńce i kwiaty. Na zakończenie uroczystości głos zabrali zaproszeni goście: senator Janina Sagatowska, radny Rady Powiatu Leżajskiego Marek Ordyczyński odczytał list w imieniu posła na Sejm RP Zbigniewa Rynasiewicza , starosta leżajski Jan Kida , pierwszy kustosz Muzeum Katyńskiego w Warszawie płk Zdzisław Sawicki, dyrektor Zespołu Szkół Licealnych w Leżajsku Stanisław Bartnik i mjr Zbigniew Larendowicz – uczestnik wojny obronnej 1939 r. Dyrektor Andrzej Chmura odczytał przesłane na uroczystość okolicznościowe listy od prezesa Prawa
i Sprawiedliwości Jarosława Kaczyńskiego oraz posła na Sejm RP Stanisława Ożoga. Uroczystość zakończona została odegraniem „Roty”.
Roman Federkiewicz, MZL
